Złoto, podobnie jak miedź i srebro, w przyrodzie występuje najczęściej w postaci rodzimej, co oznacza, że nie jest związane z innymi pierwiastkami. Jest zaliczane do metali szlachetnych i od starożytności, aż do dnia dzisiejszego, to wysoko cenionym kruszec. 

Złoto jest bierne chemicznie, co oznacza, że nie wchodzi w reakcje ani z wodą, ani z tlenem, nie jest podatne nawet na oddziaływanie wysokiej temperatury. Rozpuścić złoto jedynie jest w stanie tzw. woda królewska, czyli mieszanina stężonych silnych kwasów, azotowego i solnego. W latach 90. XIX w. handlarze oraz poszukiwacze złota ustalali jego prawdziwość za pomocą testu „próby kwasu”. 

Najstarsze znalezione złote artefakty pochodzą z IV tysiąclecia p.n.e. Dla wielu wczesnych cywilizacji złoto stanowiło niewielką wartość praktyczną – było zbyt miękkie, by nadawało się na broń. A jednak, jego niespotykany blask i rzadkość występowania z czasem nadały mu status symbolu bogactwa.

Złoto odegrało dużą rolę w dziejach alchemii, stanowiło element świętych ceremonii (np. picie wina ze złotego kielicha), używano go jako remedium do przeciwdziałania melancholii, podobno podnoszono nim siły witalne organizmu. 

Zastosowanie złota w medycynie

Złoto jest nie tylko środkiem płatniczym, rezerwą walutową, bizuterią czy całkowicie odpornym na korozję materiałem wykazującym się dobrym przewodnictwem cieplnym i elektrycznym. Złoto należy do jednego z najstarszych – a zarazem najszlachetniejszych – metali stosowanych w medycynie.

W 1890 r. Robert Koch odkrył przeciwgruźlicze oraz bakteriostatyczne właściwości złota, co znacznie wsparło walkę z epidemią gruźlicy. W 1935 r. po raz pierwszy zastosowano sole złota jako antidotum przeciwko gruźlicy. 

Złoto wykazuje niebagatelne znaczenie w medycynie. Nanocząstki złota wykorzystuje się jako nośniki leków w terapiach wielu schorzeń, w tym nowotworowych. Przeciwnowotworowe właściwości złota odkryto na przełomie lat 70. i 80. XX wieku. Badania wykazują ok. 10-krotnie większą cytotoksyczność związków złota w stosunku do komórek nowotworowych niż zdrowych. Cząsteczki złota wprowadzone do komórek nowotworowych powodują, że stają się one podatne na działanie promieni lasera podczas naświetlań. 

Prowadzi się badania nad zależnością przeciwwirusowego oddziaływania związków złota w terapii osób zakażonych wirusem HIV – uważa się, że odpowiednie stężenie złota hamuje replikację wirusa.

Organicznymi związkami złota leczy się choroby wywołane przez różne pierwotniaki, np.: malarię, pierwotniakowe zapalenie rogówki, półpasiec, czy nawet ostrą postać astmy.

Złoto zawarte w specjalistycznych opatrunkach wykazuje nie tylko działanie przeciwbakteryjne, ale także przyczynia się do migracji fibroblastów i przyspiesza proces gojenia owrzodzeń.

Od dawna złota używa się do wyrobu protez dentystycznych – u niektórych ludzi do tej pory można zaobserwować złote koronki w uzębieniu.

Rozpuszczalne związki złota dają nadzieję w leczeniu reumatoidalnego zapalenia stawów.

Złoto w postaci nanocząsteczek jest na szeroką skalę wykorzystywane w kosmetologii – dodaje się je do produkcji kosmetyków lub past do zębów.

Ciekawostka

Złoto jest nietoksyczne i bywa dodawane w niewielkich ilościach do niektórych produktów spożywczych (np. do likieru Goldwasser). Jadalne złoto ozdabiało najkosztowniejszy deser świata, który był podawany w 2010 r. w jednej z nowojorskich restauracji. Składnikami deseru lodowego, oprócz 5 gramów 24-karatowego pyłu, były: jeden z najdroższych gatunków kakao, bita śmietana i francuskie trufle. Cena jednej porcji wynosiła 25 000 dolarów. W cenie deseru była również wysadzana brylantami łyżeczka oraz bransoletka.

Opracowała Agata Majcher

Bibliografia

Pierwiastki, czyli z czego zbudowany jest wszechświat, Challoner J., Poznań 2014.

Pierwiastki śladowe w geo- i biosferze, Kabata-Pendias A., Szteke B., Puławy 2012.