Przerost flory bakteryjnej jelita cienkiego (small intestinal bacterial overgrowth syndrom – SIBO) to stan, w którym w jelicie cienkim występuje zbyt duża liczba bakterii bądź jelito cienkie zasiedla odpowiednia ilość bakterii, ale nieprawidłowy typ (taki, który powinien kolonizować wyłącznie okrężnicę).

W warunkach fizjologicznych jelito cienkie zasiedla niewielka liczba bakterii, głównie z grupy Lactobacillus, enterokoki, Gram-dodatnie bakterie tlenowe i względne beztlenowce. Zwiększona liczba bakterii może prowadzić do zaburzeń trawienia i wchłaniania.

Istnieje kilka mechanizmów obronnych, które zapobiegają przerostowi bakterii:

•    wydzielanie kwaśnego soku żołądkowego,
•    wydzielanie żółci,
•    wydzielanie trzustkowych enzymów proteolitycznych,
•    ruchy perystaltyczne jelit,
•    sprawna zastawka krętniczo-kątnicza.

Gdy te mechanizmy zawiodą, może dojść do rozwoju SIBO, co w następstwie skutkuje:

•    stopniowym zużyciem witaminy B12 przez bakterie beztlenowe, co prowadzi do niedoboru tej witaminy i niedokrwistości megaloblastycznej;
•    rozkładem białek przez bakterie i upośledzeniem wchłaniania aminokwasów;
•    uszkodzeniem kosmków jelitowych przez enzymy i produkty przemiany metabolicznej bakterii, czego następstwem jest obniżenie pH treści jelitowej i nadmierne gromadzenie się gazów oraz wzdęcia;
•    nadmiernym rozkładem białek i mocznika przyczyniającym się do rozwoju encefalopatii wątrobowej (upośledzona zostaje zdolność wątroby do usuwania amoniaku i innych toksyn z krwi) u chorych z niewydolną wątrobą;
•    zaburzeniami wchłaniania witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, upośledzeniem trawienia tłuszczów oraz  występowaniem biegunki tłuszczowej.

Objawy

Charakterystyczne w przebiegu SIBO jest nasilenie objawów po spożyciu określonych produktów: kiszonek, probiotyków, prebiotyków lub surowych warzyw i owoców, co może wywołać takie objawy jak:

•    nadmierne gromadzenie i oddawanie gazów,
•    wzdęty brzuch,
•    przewlekła biegunka wodnista lub tłuszczowa,
•    ból brzucha,
•    uczucie pełności,
•    zaparcia,
•    niezamierzona utrata masy ciała i niedożywienie,
•    objawy niedoboru witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (np osteoporoza, kurza ślepota),
•    objawy niedoboru witaminy B12,
•    zmiany skórne, np.: rumień guzowaty, osutki plamisto-grudkowe.

SIBO często jest mylone z zespołem jelita nadwrażliwego (IBS – ang. Irritable Bowel Syndrome), dlatego ustalenie diagnozy może być trudne.

Diagnostyka

Chorobę rozpoznaje się na podstawie badań:

•    badanie laboratoryjne określające stężenie witaminy B12,
•    testy oddechowe (np. wodorowy test oddechowy z glukozą),
•    ilościowe i jakościowe badania mikrobiologiczne treści pobranej z bliższego odcinka jelita czczego lub dwunastnicy,
•    RTG przewodu pokarmowego,
•    endoskopia.

Leczenie niefarmakologiczne

Celem leczenia jest zmniejszenie liczby bakterii w jelicie cienkim, dzięki czemu objawy ustąpią. Korzystnym rozwiązaniem jest stosowanie diety low-FODMAP (fermentable oligosaccharides, disaccharides, monosaccharides and polyols) o niskiej zawartości fermentujących oligo-, di- i monosacharydów oraz polioli.

Leczenie farmakologiczne

•    Antybiotykoterapia wobec Gram-ujemnych bakterii tlenowych i beztlenowych przez 7–10 dni.
•    Witaminoterapia – uzupełnianie niedoborów witamin: B12, A, D, E.

Uwaga – nie zaleca się stosowania probiotyków ani przeszczepiania mikrobioty jelitowej.

Opracowała Agata Majcher