Spośród wszystkich rodzajów herbat: czarnej, czerwonej i zielonej to właśnie ta ostatnia zasługuje na największą uwagę.

Jej zdolność przeciwutleniająca przewyższa pod tym względem nie tylko pozostałe herbaty, ale nawet jarmuż, czosnek czy szpinak. Wiele badań potwierdziło, że regularne picie tego napoju chroni przed rozwojem wielu chorób cywilizacyjnych.

Herbata jest jednym z najbardziej rozpowszechnionych napojów na świecie – znanym człowiekowi od około 5 tysięcy lat. Szczególnie w krajach azjatyckich konsumpcja zielonej herbaty ma bardzo silnie zakorzenioną tradycję. Legenda głosi, że herbata została odkryta w starożytnych Chinach w 2737 r. p.n.e. przez chińskiego cesarza Sheng-Nung, który stosował ją wyłącznie jako środek leczniczy i wzmacniający. Do Japonii herbata dotarła stosunkowo późno – w IX wieku. Japończycy, słynący z zamiłowania do estetyki i piękna, stworzyli ceremoniał picia herbaty. Napój nie służył jedynie zaspokajaniu pragnienia, lecz także dbałości o zdrowie. W XII wieku powstała Księga herbaty autorstwa japońskiego mnicha Eisai, w której opisane zostały prozdrowotne walory tego napoju. W Japonii zieloną herbatą leczono niestrawności, chorobę beri-beri, usuwano plamy występujące na skórze, stymulowano organizm, zapobiegano zmęczeniu oraz wspomagano pracę mózgu, serca i układu moczowego.

Powstało wiele epidemiologicznych oraz laboratoryjnych eksperymentów naukowych badających prozdrowotne właściwości zielonej herbaty. Dowiedziono, że jej konsumpcja obniża ryzyko wystąpienia nowotworów: piersi, prostaty, jelita grubego i cienkiego, odbytu, pęcherza moczowego, żołądka, trzustki, wątroby, przełyku oraz płuc. Chińskie badania wykazały, że wystarczy miesięcznie zaparzać 100 g suchej masy herbaty, by zmniejszyć ryzyko zachorowania na raka jelita grubego o 37%, a raka przełyku o 23%, z kolei 150 g suchej masy na miesiąc zmniejsza to ryzyko nawet o 76%. Inne badania przeprowadzone w Japonii wykazały, że 10 filiżanek zielonej herbaty dziennie niweluje ryzyko śmierci z powodu chorób serca o 58%. Regularne picie 3 filiżanek herbaty dziennie eliminuje też możliwość wystąpienia zawału serca o 11%.

Zielona herbata wykazuje właściwości przeciwzapalne, przeciwbakteryjne oraz przeciwwirusowe Dzięki temu znalazła ona zastosowanie w leczeniu reumatoidalnego zapalenia stawów, w zapobieganiu próchnicy i zaburzeń w pracy jelit oraz przeciw wirusowi grypy i innym wirusom. Zdecydowanie dobrym pomysłem jest popijanie zielonej herbaty w bieżącej, wirusowej rzeczywistości, w której się znaleźliśmy. Jeśli dodatkowo przybyły nam nadprogramowe kilogramy, zielona herbata wesprze walkę z otyłością, a przy okazji obniży poziom cukru we krwi. Zielona herbata chroni także przed chorobami neurodegeneracyjnymi takimi jak np. choroba Parkinsona.

Polifenole

Zielona herbata, stanowiąca 20% światowej produkcji herbaty, jest produktem niefermentowanym, uzyskiwanym w wyniku zbierania świeżych liści, które są natychmiast poddawane działaniu pary, w celu zapobiegnięcia degradacji aktywnych związków. Zielona herbata, spośród innych gatunków, jest najbogatsza w polifenole. Związki polifenolowe są głównymi metabolitami wtórnymi obecnymi w herbacie. Główną frakcją polifenoli w zielonej herbacie są katechiny o działaniu przeciwbakteryjnym, przeciwwirusowym, przeciwutleniającym, przeciwalergicznym, przeciwnowotworowym i wspierającym pracę serca. Katechiny w największym stopniu decydują o jakości zielonej herbaty.

Zielona herbata jako silny przeciwutleniacz

Niedawno opublikowany raport WHO ujawnił, że choroby niezakaźne, do których zalicza się: choroby sercowo-naczyniowe, nowotwory, choroby endokrynologiczne lub metaboliczne powodują 38 milionów zgonów rocznie na całym świecie. WHO przewiduje dalszy wzrost śmiertelności do 52 milionów, który ma nastąpić do 2030 r. Zdecydowanie można ten wskaźnik obniżyć, modyfikując styl życia i zmieniając nawyki żywieniowe.

Wiele badań dowodzi, że zwiększone spożycie przeciwutleniaczy w diecie jest kluczowym czynnikiem w zapobieganiu chorób niezakaźnych. Spośród wielu metabolitów wtórnych pochodzenia roślinnego polifenole o szerokim spektrum aktywności biologicznej są najbardziej znaczące pod względem odżywczym. Napary z zielonej herbaty zawierają wysokie stężenie katechin uważanych za główne źródła substancji przeciwutleniających, które mogą znacznie zredukować rozwój chorób.

Analiza zielonych herbat pod względem składników aktywnych

Zielona herbata jest złożona z wielu związków biologicznie czynnych – w jej składzie wykryto korzystne dla zdrowia pierwiastki (sód, potas, magnez, wapń, mangan, cynk, miedź, żelazo czy chrom), jednak trzeba także zaznaczyć, że zielona herbata nie jest wolna od minimalnych ilości pierwiastków toksycznych, takich jak: kadm, ołów czy nikiel. Zielona herbata zawiera duże ilości: potasu, magnezu, wapnia, manganu i żelaza, a mało: sodu, cynku i miedzi. Zaś metale ciężkie, takie jak: nikiel, ołów i kadm stanowią wartość znikomą. Ze względu właśnie na wysoką zawartość potasu i magnezu, zielona herbata powinna być nieodłącznym elementem w diecie kardiologicznej. Gdy poddano badaniom herbaty z różnych stron Azji, badacze oceniali zawartość składników aktywnych próbek herbat chińskich, indyjskich, koreańskich i japońskich. Stężenia pierwiastków w nich różniły się w zależności od pochodzenia herbaty. Poniżej zamieszczam krótki opis tychże badań.

Zawartość manganu i żelaza

Herbaty chińskie i indyjskie zawierają znacznie wyższe ilości manganu i żelaza w porównaniu z herbatami koreańskimi. Japońska sencha ma najwyższe stężenie cynku, z kolei japońska matcha – najniższe.

Zawartość miedzi

Najwyższe ilości miedzi stwierdzono w herbatach chińskich. Zaś najniższym stężeniem tego pierwiastka charakteryzowały się herbaty koreańskie i japońskie.

Zawartość manganu i chromu

Herbata jest bardzo znaczącym źródłem manganu i chromu. Właśnie napary z zielonej herbaty są istotnym źródłem manganu – już jedna filiżanka tego napoju dziennie może przyczynić się do zaspokojenia 1/3 dziennego zapotrzebowania na ten pierwiastek. Zielona herbata produkowana jest z młodych liści, w których stężenie chromu jest niższe w porównaniu z herbatami czarnymi, w których stosuje się głównie starszy materiał roślinny. Według badań najwyższa zawartość chromu znajduje się w zielonej herbacie japońskiego pochodzenia.

Zawartość toksycznych metali ciężkich

Metale ciężkie, które wykryto w próbkach zielonej herbaty, są w ilościach dopuszczonych do spożycia przez WHO. Najmniejsze stężenie ołowiu znaleziono w japońskiej odmianie sencha oraz w odmianach uprawianych w Nepalu i na Sri Lance, a najwyższe – w herbatach uprawianych w Korei Południowej i w japońskich odmianach matcha i agari. Średnie ilości kadmu zidentyfikowano w próbkach herbat chińskich i indyjskich, zaś w pozostałych stężenie było niskie. Autorzy badania potwierdzili, że nie ma potencjalnego ryzyka dotyczącego zawartości kadmu w zielonej herbacie. Jeśli chodzi o stężenie niklu w badanych herbatach zielonych, najwyższe wartości określono w koreańskiej i w chińskiej herbacie. Zawartość niklu w pozostałych próbkach była niska. Ekspozycja na toksyczne metale ciężkie w diecie jest nieznaczna. Nawet w przypadku próbek chińskich, które zawierały najwyższe ilości tych pierwiastków, normy ołowiu i kadmu były odpowiednie.

Japońska odmiana sencha

Odmiana sencha to klasyk wśród herbat japońskich. Jest bardzo delikatna i subtelna w smaku i bardzo się różni od innych typowych, gorzko-cierpkich herbat zielonych. Sencha powinna przypaść do gustu każdemu miłośnikowi ziół oraz herbat.

Pierwsze plony senchy, które zbiera się w kwietniu, są niezwykle delikatne, łagodne i mają bardzo jasny kolor. Z każdym kolejnym zbiorem liście uzyskują mocniejszy kolor i aromat, co jest wynikiem dojrzewania ich w mocniejszym słońcu. Zebrane liście poddaje się obróbce gorącą parą, następnie są one przedmuchiwane gorącym powietrzem, suszone i rolowane. Cały proces przeprowadza się bardzo szybko i sprawnie, by liście nie zdążyły sfermentować. Wysuszone liście senchy są mocno sprasowane i mają intensywny, zielony kolor (po zaparzeniu uzyskujemy napar o kolorze żółto-seledynowym).Sencha jest bogata w polifenole, przeciwutleniacze, minerały i witaminy.

Japończycy regularnie piją senchę, a podchodzą do tej czynności z uwagą, skupieniem i szacunkiem. Ceremonia picia senchy to nie tylko przyjmowanie zdrowego płynu, ale także okazja do wewnętrznej pracy nad emocjami. Może dlatego ta herbata jest jednym z elementów długowieczności Japończyków, bowiem sencha poprawia kondycję nie tylko ciała, ale także umysłu. Senchę powinno się zaparzać w wodzie o temperaturze około 70–75°C. Po zalaniu należy pozostawić ją na około 1–2 minuty, po tym czasie jest gotowa do spożycia.

Warto wypróbować tę odmianę herbaty, wprowadzając w codzienne życie małe rytuały. Podziękuje nam za to całe ciało oraz umysł.

Agata Majcher