W poprzednich artykułach omawiających zakażenie bakterią H. pylori mogliście Państwo przeczytać, jak bardzo jest to niebezpieczny patogen, który upodobał sobie środowisko śluzówki żołądka. W kwaśnej treści soków żołądkowych ginie większość bakterii, ale nie ta tytułowa, która wykształciła w sobie mechanizmy obronne. Dzięki nim potrafi alkalizować otaczające ją środowisko, czyniąc pH optymalnym do własnego przeżycia.

W Polsce zakażonych tą bakterią jest 80 proc. osób dorosłych i 30 proc. dzieci, przy czym w większości przypadków zakażenie pałeczkami bakterii H. pylori jest bardzo rzadko rozpoznawane i na ogół przebiega bezobjawowo – co jest kłopotliwe. Zakażenie może prowadzić do przewlekłych zmian zapalnych błony śluzowej żołądka, w dużej mierze odpowiada za chorobę wrzodową żołądka i dwunastnicy, a także przyczynia się do rozwoju raka żołądka lub chłoniaka żołądka typu MALT. Bakteria H. pylori została uznana przez Międzynarodową Agencję Badań nad Nowotworami Światowej Organizacji Zdrowia za karcynogen należący do grupy I, a więc o udowodnionym działaniu nowotworowym.

Na szczęście istnieje wiele narzędzi diagnostycznych, które pozwalają na wykrycie H. pylori. Duże nadzieje pokładane są także w leczeniu farmakologicznym, którego skuteczność wynosi nawet 90 proc. – jeśli oczywiście spełnione zostaną odpowiednie kryteria. Z drugiej strony: nawet 3 na 10 pacjentów odczuwa negatywne skutki uboczne terapii farmakologicznej, a u niektórych zakażonych  H. pylori leczenie kończy się porażką, gdyż bakteria ta potrafi szybko uodpornić się na antybiotyki.

Pisałam również o wzbudzających wielką nadzieję przeprowadzonych badaniach na szczurach i ludziach, którzy nawet przez 8 tygodni każdego dnia spożywali porcję kiełków brokułu. Eksperyment zakończył się wielkim sukcesem, ponieważ dzięki sulforafanowi, obficie występującemu w kiełkach brokułu, możliwa była eradykacja (całkowite zwalczenie) zakażenia. Czy istnieją jeszcze inne związki dostępne w naturze, które mogłyby pomóc zwalczyć zakażenie tą bakterią? Okazuje się, że jest ich mnóstwo!  

Wielka nadzieja w surowcach roślinnych

Wiele czynników zadecydowało, że zaczęto na poważnie interesować się leczeniem zakażeń  H. pylori surowcami wyekstrahowanymi z poszczególnych ziół pochodzących z całego świata. Leczenie farmakologiczne, choć nadal skuteczne, obarczone jest ryzykiem rosnącej oporności tej bakterii na przyjmowane antybiotyki oraz skutkami ubocznymi. Stąd bardzo liczne badania na roślinach, które mogą być alternatywą wobec antybiotyków niezbędnych w zwalczaniu tej groźnej pałeczki.

Nasuwa się pytanie – czy na składniki czynne zawarte w roślinach omawiana bakteria także się nie uodporni? Nie, ponieważ rośliny mają w sobie zakodowane naturalne mechanizmy obronne, dzięki którym mają szansę obronić się przed atakami szkodników i roślinożerców. Obserwując to zjawisko, naukowcy podjęli próby zastąpienia powszechnie stosowanych środków przeciwdrobnoustrojowych metabolitami wtórnymi znajdującymi się w roślinach i grzybach, dzięki którym rośliny uodporniły się na stres środowiskowy. Jak to pięknie kiedyś ktoś podsumował: „rośliny w razie choroby nie pójdą do apteki po lek”, dlatego muszą być samowystarczalne. A my, ludzie, możemy z tej skarbnicy korzystać.

Do najważniejszych grup metabolitów wtórnych należą: terpenoidy, związki fenolowe (flawonoidy) oraz niebiałkowe związki azotu.
Lista gatunków roślin wykorzystywanych w celach leczniczych jest bardzo długa, a związki wyizolowane z roślin wykorzystywane są do leczenia wielu chorób oraz prewencyjnie i zapobiegawczo.

Wiele zatwierdzonych leków powstało na bazie związków zawartych w roślinach. Światowa Organizacja Zdrowia donosi, że nawet 80 proc. populacji świata (głównie ludność krajów „mniej” rozwiniętych) swoje podstawowe potrzeby zdrowotne opiera głównie o medycynę naturalną czerpiącą z dobrodziejstw roślin leczniczych.

Substancjami pochodzenia roślinnego, które budzą ogromne zainteresowanie, jest złożona pula metabolitów wtórnych, związków organicznych, swoistych dla danego gatunku. Pełnią funkcje istotne dla przetrwania roślin w niekorzystnych warunkach środowiska. Metabolity wtórne mogą stanowić obronę przed patogenami, roślinożercami, zasoleniem gleby czy promieniowaniem. Metabolity wtórne zawarte w roślinach mogą być alternatywą dla oficjalnego leczenia zakażeń H. pylori – leczenia obarczonego ryzykiem oporności na antybiotyki.

Ziołolecznictwo oferuje cenne wsparcie, także w przypadku leczenia zakażeń  H. pylori. Surowce roślinne mogą stanowić główną linię leczenia.

Zioła skuteczne w eliminacji zakażeń Helicobacter pylori

Ziołolecznictwo oferuje wielkie wsparcie w leczeniu zakażeń bakterią H. pylori. Na dużą uwagę zasługują metabolity wtórne, do których zaliczyć można: genisteinę (ekstrakt z janowca barwierskiego, Genista tinctoria L.), hespertynę (zawarta w białym miąższu grejpfrutów i pomarańczy), poncyretynę (występującą w strączkach), irisolidon (Pueraria lobata – korzeń kudzu) lub cabreuva (olejek eteryczny) i wiele innych związków chemicznych – w tym przede wszystkim związki fenolowe. Ziół i środków roślinnych jest całe mnóstwo. Poniżej przedstawię kilka z nich.

Lukrecja (Glycyrrhiza glabra)

Korzeń lukrecji jest uznanym środkiem zapobiegającym wielu chorobom i składnikiem wielu leków  wykorzystywanych w tradycyjnej medycynie chińskiej. Lukrecji przypisuje się działanie ochronne na błonę śluzową żołądka, a także właściwości przeciwdrobnoustrojowe, przeciwwirusowe, przeciwnowotworowe oraz przeciwzapalne. Wyciągi z lukrecji są zasobne we flawonoidy, od dawna stosuje się je nie tylko jako lek przeciwwrzodowy, ale również w leczeniu zakażeń H. pylori.  Flawonoidy zawarte w lukrecji wykazują działanie przeciwwirusowe oraz przeciwbakteryjne. W roślinie tej znajduje się wiele związków wspierających układ pokarmowy, szczególnie kwas lukrecjowy (glicyryzynowy) stosowany jest w leczeniu przewlekłego zapalenia wątroby typu C, zmniejsza też ryzyko wystąpienia raka wątroby. Kwas glicyretynowy wykazuje skuteczność wobec szczepów opornych na antybiotyk – klarytromycynę – co zwiększa nadzieję na walkę z zakażeniem  H. pylori zakończoną powodzeniem.

Czosnek (Allium sativum)

Czosnek jest bardzo dobrze zbadanym surowcem – liczne badania wykazały, że wyciągi z Allium sativum charakteryzują się wysoką aktywnością przeciwbakteryjną, w tym także wobec H. pylori. Unikalny kompleks związków aktywnych to wielotorowe działanie, w tym: przeciwdrobnoustrojowe, przeciwmiażdżycowe, hamujące agregację płytek krwi, obniżające poziom glukozy we krwi, przeciwutleniające, przeciwnowotworowe, przeciwzapalne czy wzmacniające odporność.

W jednym z badań przebadano grupę Chińczyków, którzy spożywali surowy czosnek oraz dla porównania grupę niespożywającą czosnku. Osoby z pierwszej grupy wykazywały znacznie niższy poziom zakażenia H. pylori niż osoby, które nie spożywały surowego czosnku. Wniosek – spożywanie surowego czosnku zmniejsza zakażenie bakterią. Surowy czosnek ma działanie antybakteryjne przeciwko H. pylori przebywającemu w żołądku, dlatego warto go podjadać w zakażeniach tą bakterią.

Zielona herbata

Badania wykazały, że związki aktywne w zielonej herbacie – katechiny o silnym działaniu przeciwutleniającym – hamują rozwój bakterii H. pylori, ponieważ powstrzymują aktywność ureazy. Napary z zielonej herbaty dzięki działaniu antyoksydacyjnemu, antymutagennemu i przeciwnowotworowemu zapobiegają rozwojowi nowotworu żołądka w zakażeniu H. pylori. Wśród katechin najsilniejsze działanie hamujące ureazę wykazują: galusan epigalokatechiny, galusan galokatechiny, galokatechina i epigalokatechina.

Czystek wawrzynolistny (Cistus laurifolius).

Izoramnetyna  zawarta w czystku wykazuje silniejsze działanie przeciwwrzodowe niż popularny środek cymetydyna. Związek ten ma właściwości przeciwwirusowe, przeciwnowotworowe, kardioochronne. Preparaty z czystka można także wykorzystać w leczeniu  zakażeń H. pylori.