Wątroba jest naszym największym endo- i egzokrynnym gruczołem. Umiejscowiona jest w prawym podżebrzu pod przeponą. Częściowo przechodzi do górnego nadbrzusza i lewego podżebrza. Ten niezwykle ważny gruczoł bierze udział w trawieniu oraz w wielu różnych przemianach metabolicznych organizmu.

Wątroba to także udział w: przemianie węglowodanów, białek i tłuszczów, wytwarzaniu żółci, odtruwaniu, gromadzeniu witamin, wytwarzaniu i magazynuje glikogen, produkuje białka osocza oraz czynniki krzepnięcia krwi, produkuje żółć, wytwarza heparynę (substancję przeciwkrzepliwą), pochłania różne substancje wchłonięte z jelit, które przedostały się do układu żyły wrotnej, uczestniczy w tworzeniu i niszczeniu krwinek czerwonych. Słowem: prawdziwa maszyneria.

Choć wątroba posiada zdolności regeneracyjne, nie oznacza to jednak, że nigdy nie choruje. Istnieje wiele różnorodnych objawów świadczących o jej niewydolności, a wielu jej zaburzeniom towarzyszą zmiany skórne (np. świąd skóry, „plamy wątrobowe” czy właśnie tytułowa żółtaczka).

Czym jest żółtaczka

Żółtaczka jest najczęściej spotykaną zmianą zabarwienia skóry wywołaną zaburzeniami pracy wątroby. Powstaje na skutek odkładania nadmiernych ilości bilirubiny w skórze, twardówkach (białkówkach) oczu i błonach śluzowych. Zdrowa wątroba sprawnie wychwytuje bilirubinę, wydalając ją wraz z żółcią do jelit. Pod wpływem bakterii jelitowych bilirubina podlega pewnym przemianom, nadając kałowi charakterystyczny, brązowy kolor, a moczowi – żółty.

Bilirubina to barwnik żółciowy wytwarzany na skutek rozpadu krwinek czerwonych, a dokładniej hemu będącego ich składnikiem. Proces ten zachodzi przede wszystkim w: śledzionie, wątrobie i w szpiku kostnym. Prawidłowe stężenie bilirubiny całkowitej w osoczu nie powinno przekroczyć 17 μmol (1 mg/dl). Żółtaczka występuje, gdy stężenie bilirubiny przekracza 43 μmol (2,5 mg/dl). Charakterystycznym objawem jest żółty kolor twardówek oczu i skóry, przy czym u poszczególnych chorych żółtaczki mają pod tym względem zróżnicowane objawy. Na przykład w przypadku żółtaczki hemolitycznej chory jest bardziej blady niż żółty, w wirusowym zapaleniu wątroby skóra ma odcień czystej żółci, a jeszcze w innych przypadkach skóra może przybierać odcień szarozielonkawy czy nawet rubinowy.

Przy nadmiernej produkcji bilirubiny (spowodowanej hemolizą, czyli masowym, patologicznym niszczeniem krwinek czerwonych) nawet w pełni zdrowa wątroba nie jest w stanie wychwycić i wydalić tego barwnika,. Tak oto powstaje żółtaczka hemolityczna – jedna z kilku odmian tej choroby.

Różne typy żółtaczki

Żółtaczka hemolityczna (przedwątrobowa). Przyczyną jest nadprodukcja bilirubiny przekraczająca możliwości jej wychwytu i metabolizowania przez wątrobę. Ten rodzaj żółtaczki może pojawić się u noworodków. Tzw. żółtaczka fizjologiczna noworodków zwykle występuje w drugiej dobie życia i jest stanem przejściowym – ustępuje ok. 10. dnia życia noworodka. Z czasem wątroba dziecka zaczyna sobie coraz lepiej radzić z metabolizmem bilirubiny i żółtaczka się już nie pojawia. Objawem żółtaczki hemolitycznej są: powiększona śledziona, ciemny kał i bardzo jasny mocz.

Żółtaczka mechaniczna (pozawątrobowa) powstaje na skutek mechanicznego utrudnienia lub zablokowania odpływu żółci z wątroby do jelit. Jej najczęstszym powodem jest obecność kamieni w głównych drogach żółciowych oraz zwężenie tych dróg wywołane zapaleniem lub uciskiem. Pojawia się ona w konsekwencji zapalenia dróg żółciowych, guza trzustki lub kamicy przewodów żółciowych.
Żółtaczka miąższowa (wątrobowa) jej przyczyną może być wirusowe zapalenie wątroby typu: A, B i C.

Żółtaczka typu A (żółtaczka pokarmowa) – wywołuje ją wirus HAV (Hepatitis A Virus) przenoszony drogą pokarmową, jest to również dolegliwość brudnych rąk. Do zakażenia dochodzi na skutek zanieczyszczonej wirusami wody pitnej lub mytych w niej pokarmów.

Żółtaczka typu B – wywołuje ją wirus HBV (Hepatitis B Virus). Do zakażenia dojść może podczas stosunku płciowego, skaleczenia brudną strzykawką lub igłą, robienia tatuażu lub w wyniku przetoczenia zakażonej krwi.

Żółtaczka typu C – wywołuje ją wirus HCV (Hepatitis C Virus). Za źródło zakażenia tego rodzaju żółtaczką uważa się krew zakażoną wirusem.

Diagnostyka

Badania, które się wykonuje we wstępnym etapie diagnostyki to:

• USG jamy brzusznej,
• próby wątrobowe,
• morfologia krwi,
• stężenie bilirubiny,
• badania wirusologiczne,
• układ krzepnięcia,
• badanie ogólne moczu.